13 mei 2023
Op 6 mei ontving Astrid Eeuwes de Dr. J. van der Biltprijs 2023 uit handen van scheidend voorzitter Sebastiaan de Vet. Eeuwes ontving de prijs voor haar werk aan micrometeorieten en is tevens de eerst vrouwelijke laureaat van deze onderscheiding.
Astrid Eeuwes is een veelzijdig en zeer verdienstelijk lid van het team van de publiekssterrenwacht Bussloo (Gelderland). Ze heeft zich sterk gemaakt met het zoeken naar micrometeorieten, de microscopische tegenhangers van de grotere meteorieten. Deeltjes welke veelal niet groter zijn dan een zandkorrel. Om deze kosmische stofdeeltjes te vinden, verzamelde Eeuwes het stof van vele platte daken dat vervolgens na enkele behandelingsstappen minutieus onder de microscoop wordt uitgeplozen en beoordeelt om de micrometeorieten van aardse stofdeeltjes te onderscheiden.
Collectie met bijzonder examplaar
Eeuwes heeft inmiddels een uitgebreide collectie met daarin ook een heel opvallende en zeldzame micrometeoriet. Deze is zo bijzonder deze zelfs voor een diepgaander onderzoek naar de Verenigde Staten van Amerika is gestuurd voor aanvullend onderzoek. Naast het micrometeorietzoeken is Eeuwes zeer actief in het populariseren van de amateursterrenkunde en ze probeert daarmee geïnteresseerden warm te maken voor het micrometeorietzoeken. Daarvoor heeft ze ook educatief materiaal gemaakt voor hen die de eerste stappen in het verzamelen van micrometeorieten willen zetten.
Prijsuitreiking
De adviescommissie was onder de indruk van deze prestaties. Grondig als dat ze zijn, wonnen ze extra advies in dat deze indruk bevestigde, waarna zij het bestuur van de KNVWS positief adviseerde over haar kandidatuur voor de prijs. Op zaterdag 6 mei ontving Astrid Eeuwes daarom de Dr. J. van der Biltprijs 2023 uit handen van scheidend voorzitter Sebastiaan de Vet, voor haar veelzijdige onderzoek aan micrometeorieten, enthousiasme en originaliteit om haar kennis hierover met anderen te delen.
Dat enthouiasme spreekt ook uit de reactie van Astrid op de toekenning van de prijs (op haar website):
“Eervol, overweldigend èn een mooie kans om micrometeorieten extra onder de aandacht te brengen. […] Het onzichtbare zichtbaar maken is mijn levensmotto en ik ben vereerd dat ik dit werk mag doen. Met regelmaat hoor ik vanuit het publiek dat men niet afwist van micrometeorieten, laat staan de wetenschap eromheen. Ze vallen overal, zijn echt prachtig en herbergen nog vele geheimen. Het is de kunst om ze te herkennen en de informatie te ontfutselen. Het is heel waarschijnlijk dat er nog veel meer buitenaards materiaal is, wat nu nog niet herkend wordt. Het werk is nog lang niet klaar. Sterker nog, ik ben pas begonnen.”
Astrid zelf aan het woord: aanloop naar nieuwe hobby
Begin 2020 las ik een Facebook post. Daarin liep iemand met een magneet in de straatgoten en verzamelde ijzeren bolletjes die vervolgens op een schoteltje werden gelegd. Door het schoteltje te bewegen rolden de rondere deeltjes naar de buitenkant van het schoteltje en voilà; micrometeorieten. Nou ben ik geen newbie in de sterrenkunde, maar hier had ik nog nooit van gehoord. Zou het echt zo makkelijk zijn? In ieder geval een onderzoekje waard.
Een keukenmagneet, schoteltje en loep bij de hand en kom maar op met dat ruimtemateriaal. Ik de straat op. Nadat ik wat passerende buren had uitgelegd waarom ik bijna met mijn neus in de straatgoot zat, had ik vol trots inderdaad wat magnetisch materiaal verzameld. Maar dan? Bekijken, kijken en niet weten wat ik zag. Meteoriet of niet? Het blijkt toch allemaal niet zo heel makkelijk.
Na drie jaar ben ik natuurlijk veel wijzer geworden. Inmiddels weet ik wat ik zoek, hoe micrometeorieten eruit zien en is de werkwijze natuurlijk veel efficiënter geworden. Microscopen zijn net als telescopen geweldige instrumenten. Zelfs de kleinste steentjes zijn te fotograferen met behulp van ‘focus-stacken’. Het blijft tenslotte sterrenkunde en gelukkig komt hier mijn ervaring als astrofotografe goed te pas.
Er valt dus naar schatting 1 micrometeoriet per vierkante meter per jaar. Een meteorietdeeltje dat naar schatting voor 90 procent aan massa verloren heeft door zijn tocht door de dampkring. De meesten zijn tussen de 0,2 en 0,5 millimeter klein. Ze lijken niet op de bekende meteorieten omdat ze bijna compleet gesmolten zijn en weer gestold (weliswaar in andere samenstelling) op aarde terecht komen. Er zijn zwarte, grijze en prachtige gekleurde exemplaren. Ze vallen overal op aarde. Ook op je dak en op straat. Hopelijk kunnen we in de toekomst de afkomst van deze ruimtedeeltjes bepalen en meer te weten komen over de vorming van ons zonnestelsel en bijvoorbeeld kometen. Het is daarnaast een jonge wetenschap en wellicht ligt er wel meer magnetisch materiaal dat we nu nog niet begrijpen, maar zeker kan bijdragen aan bijvoorbeeld het milieu.
Alles wat je over micrometeorieten wilt weten en de prachtige foto’s heb ik in een lezing gecombineerd. Inmiddels mag ik op verschillende plekken lezingen verzorgen. Ontzettend leuke reacties heb ik hierop gekregen. Tevens heb ik ook op mijn website lesmateriaal beschikbaar gesteld met o.a. micrometeorieten zodat je ook zelf aan de slag kunt. Hopelijk zullen er meer mensen mee gaan zoeken en kunnen we als amateurs meer bijdragen aan de wetenschap. Daarnaast is het werkelijk prachtig om te zien wat er allemaal op je dak ligt. Ik zoek door naar bijzondere varianten, maar ook van de meest voorkomende varianten kan ik nog steeds heel erg blij worden. Het blijft voor mij een wonder om te kijken naar een deeltje dat miljoenen jaren gereisd heeft en onder mijn microscoop ligt. Ik deel graag de mooie foto’s met iedereen. Want het is nog steeds mijn doel om in de sterrenkunde zichtbaar te maken wat onzichtbaar is.
Kijk voor meer informatie op de website van Astrid Eeuwes. Verenigingen kunnen haar uitnodigen voor een lezing (meer informatie in de sprekerslijst). Benieuwd naar andere laureaten? Kijk dan op de pagina over onze onderscheidingen.