03 november 2023
Op vrijdag 27 oktober 2023 was het precies 150 jaar geleden dat er in de nabijheid van het dorpje Diepenveen (Overijssel) een meteoriet insloeg op een akker. Twee mensen die daar in 1873 werkten, waren ooggetuigen van de val. De meteoriet werd uitgegraven en meegenomen naar de onderwijzer van het dorp.
Landarbeider
De reis die de meteoriet in de daaropvolgende jaren maakte, werd fraai weergegeven door Niek de Kort, oud-KNVWS voorzitter. Hij gaf met zijn storytelling de aftrap van de speciale dag die in Diepenveen werd gehouden om dat 150 jarig jubileum luister bij te zetten. Uitgedost als landarbeider op klompen anno 1873 en gewapend met een hooivork vermaakte hij het publiek in het Kulturhus op bijzondere wijze. Vele personen die een rol speelden in de geschiedenis van de “Diepenveen” passeerden zijn revue. De Kort onderzocht de rol van deze mensen nauwgezet vanaf het bijzondere moment in 2011 toen Henk Nieuwenhuis de ruimtesteen ‘her’ontdekte.
Nieuwenhuis, oud-conservator van het Eise Eisinga-planetarium in Franeker, kreeg de steen bij toeval te zien, toen hij bij een kennis op de camping stond en haar verzameling bijzondere stenen bestudeerde. Het is een wonder dat het object zo lang onder de radar van de sterrenkundige wereld en de commerciële meteoriethandelaren is gebleven. Deze vrijdag was voor Nieuwenhuis extra bijzonder. Hij mocht een replica van de meteoriet onthullen. Een kunststof exemplaar, 30 keer groter dan het origineel, is voortaan naast het Kulturhus in Diepenveen te bewonderen. Op de stenen sokkel is een informatiebordje bevestigd, waarop de passant kan lezen wat voor steen er destijds naar beneden kwam.
MIS
De samenstelling van de meteoriet is bijzonder. Het onderzoek dat er sinds 2012 is verricht, resulteerde in een lijvig rapport. Dat werd in 2019 gepubliceerd in het tijdschrift Meteoritics & Planetary Science. Onder regie van Marco Langbroek en Niek de Kort werkten vele binnen- en buitenlandse wetenschappelijke instituten aan het onderzoek van de meteoriet. Tijdens de voorbereidingen voor De dag van de meteoriet ontstond het idee om op de vrijdagavond met een serie publiekslezingen de onderzoeksresultaten te tonen. Daarnaast zou er overdag ruimte zijn voor een wandeling naar de plek waar de ruimtesteen in 1873 insloeg. Langs de route naar die plek kon (en kan nog steeds) de wandelaar via een app (izi.travel) op zijn of haar telefoon een complete audiotour volgen. Bij de inslaglocatie zou dan een informatiebord worden onthuld en door Felix Bettonvil (KNVWS-Werkgroep Meteoren) een demonstratie van de Meteorite Impact Simulator (MIS) worden gegeven.
Regen
De viering van 150 jaar meteoriet Diepenveen was dus een aaneenschakeling van evenementen die zich soms binnen, maar overdag ook buiten, afspeelden. De buitenactiviteiten troffen het niet wat het weer betreft. Een regenzone lag juist deze vrijdag boven het land en het grootste deel van de dag verliep in Diepenveen regenachtig. Toch liet het publiek zich door de natte weersomstandigheden niet tegenhouden. Velen maakten te voet en anderen met hulp van een speciale huifkar de tocht naar het beroemde veld, niet ver van de IJsseldijk ten noorden van Deventer. Tegen 15 uur werd een kunstmatige meteoriet met de MIS afgevuurd. Korte tijd daarna werd door mevrouw Jager-Bijl het informatiebord naast het Randerpad onthuld. Zij is de weduwe van docent Jelle Jager, die de meteoriet na 1969 enige tijd in bezit had.
Terug in Diepenveen werd om half vijf de Diepenveenreplica door Henk Nieuwenhuis onthuld, gevolgd door de Deventer stadsdichteres Alied van der Meer, die een speciaal meteorietgedicht voordroeg. Voor de ingang van het Kulturhus was een grote muziekkoepel opgesteld en onthaalde Sempre Crescendo de aanwezigen op een muzikale uitvoering. Het is juist dit jaar, dat deze lokale muziekvereniging haar eeuwfeest viert.
Nieuw boek
Daarna was het de beurt aan Jan Helderman, voorzitter van de Historische Vereniging Dorp Diepenveen en omstreken (HVDD) om het eerste exemplaar van een speciaal boek aan te bieden aan burgemeester Ron Koning van Deventer. Het boek is door de HVDD geproduceerd en levert een fraaie blik op het dorp Diepenveen rond 1873 en het verhaal en onderzoek rond de meteoriet (meer informatie op www.historischeverenigingdiepenveen.nl).
Vrijdagochtend waren er al veel deelnemers aan De dag van de meteoriet. In de sporthal aangrenzend aan het Kulturhus kon men de fraaie verzamelingen meteorieten van Marco Langbroek, Alex Scholten en Gert Jan Netjes bewonderen en bijzondere meteorietslijpschijfjes door een microscoop bekijken. Astrid Eeuwes verzorgde voor de schoolleerlingen een demonstratie met micrometeorieten. Ook daar kon men via een microscoop proberen zelf een micrometeoriet te detecteren. NOVA had een opblaasbaar planetarium opgesteld, waar een groot aantal bezoekers kennis namen van de kunstmatige sterrenhemel.
Avondsymposium
Het avondsymposium georganiseerd door de KNVWS werd geopend door Niek de Kort. Hij vertelde in de gestalte van de ‘inmiddels 183-jarige’ vinder van de meteoriet, Albert Bos het verhaal als ooggetuige. Daarna gaf Jacob Kuipre een presentatie over het weer op de 27e oktober 1873. Hoe zag de hemel eruit toen de daglichtvuurbol verscheen? Waren er opklaringen of gooide bewolking roet in het eten?
Die beide presentaties werden ’s avonds in het KNVWS-symposium opnieuw gegeven. In de grote sportzaal naast het Kulturhus volgden zeker 120 aanwezigen eveneens aandachtig de presentaties van KNVWS-voorzitter Lucas Ellerbroek, meteorietonderzoeker en docent aan de TU-Delft Sebastiaan de Vet en optische telescopen-expert Felix Bettonvil.
300 deelnemers
De samenwerking tussen de KNVWS en de 25-jarige HVDD heeft geresulteerd in een heel bijzondere dag, waarop een klein stukje sterrenkunde op zeer toegankelijke wijze aan het publiek werd gepresenteerd. De foto’s bij dit artikel vormen slechts een visuele weergave van een aantal hoogtepunten. Boeiend was het om te zien hoe de naar schatting 300 deelnemers aan deze dag in gesprek waren met elkaar en met de organisatoren/presentatoren. Juist door dat sociale aspect werd de Dag van de Meteoriet een dag om nooit te vergeten, een groot spektakel met veel dank aan alle mensen, die zich in het kleine dorpje bij Deventer hebben ingespannen om er een feest van te maken.
Tekst: Jacob Kuiper. Foto’s: Hetty Mattaar, Sebastiaan de Vet, Jacob Kuiper, Lucas Ellerbroek